چطور در المپیاد ریاضی موفق شویم؟

• المپیاد ریاضی چیست؟

در اوایل دهه شصت، به دلیل کاهش گرایش دانش‌آموزان به رشته‌های ریاضی و فیزیک، مسئولین به فکر راه‌حل‌هایی برای این مشکل افتادند. از جمله راه‌حل‌های ارائه شده، برگزاری مسابقات ریاضی بود. اولین المپیاد ریاضی دانش‌آموزی در سال 1363 برگزار شد و پس از مدتی، در سال 1366، تیم ایران برای اولین بار در المپیاد جهانی شرکت کرد.

المپیاد جهانی ریاضی (IMO) در هر سال برگزار می‌شود و دارای 6 مسئله و 42 امتیاز می‌باشد. این المپیاد، قدیمی‌ترین المپیاد علمی جهان است، که نخستین بار در رومانی در سال 1959 برگزار شد و هر سال (به جز سال 1980) در حدود 100 کشور برگزار می‌شود. تیم‌هایی حداکثر 6 نفره از دانش‌آموزان هر کشور به همراه یک سرگروه تیم، یک قائم‌مقام سرگروه و ناظران شرکت می‌کنند.

محتوای المپیاد از مسائل بسیار دشوار تا مواردی از شاخه‌های ریاضیات که معمولاً در مدرسه و دانشگاه تدریس نمی‌شوند، نظیر هندسه تصویری و مختلط، و نظریه اعداد با پایه محکم، تشکیل شده است. این المپیاد به داوطلبان نیازمند دانش گسترده در این حوزه‌ها است.

گرچه در حل مسائل استفاده از دانش حساب مجاز است، اما برای حل مسائل، اصلی درک مفاهیم و استفاده از تفکر منطقی است که حتی اگر راه حل‌ها نیاز به دانش بیشتری داشته باشند، هر کسی با فهم مقدماتی از ریاضیات باید بتواند مسائل را حل کند.

روند انتخاب نفرات برگزیده از کشور به کشور متفاوت است ولی اغلب شامل امتحاناتی است که در هر مرحله تعداد کمتری از دانش‌آموزان را به مراحل بعدی انتخاب می‌کنند. جوایز به افراد شرکت‌کننده با رتبه‌های بالاتر اهدا می‌شود. تیم‌ها به صورت رسمی شناخته نمی‌شوند و امتیازات فقط به افراد شرکت‌کننده تعلق دارد، اما به طور غیررسمی، امتیازات تیمی نیز مورد مقایسه قرار می‌گیرد.

شرکت‌کنندگان باید سنی کمتر از 20 سال داشته باشند و نباید در هیچ موسسه آموزش عالی ثبت نام کرده باشند. المپیاد ریاضی به عنوان یک فرصت برتر برای توسعه استعدادهای ریاضی شناخته می‌شود. این رویداد به عنوان چالش‌های ریاضی معتبر، دانش‌آموزان را با مسائل پیچیده و نوآورانه روبرو می‌سازد. المپیاد ریاضی جهانی (IMO) با 6 مسئله و 42 امتیاز برای دانش‌آموزان مقطع دبیرستان، به عنوان قدیمی‌ترین المپیاد علمی جهان شناخته می‌شود. این رویداد از آغاز خود، میراث غنی از خود برجای گذاشته و به عنوان اوج رقابت ریاضیاتی، خود را در بین دانش‌آموزان دبیرستانی به اثبات رسانده است. نخستین المپیاد جهانی ریاضی در سال 1959 در رومانی برگزار شد و از آن زمان هر سال (به جز سال 1980) در 100 کشور برگزار می‌شود. هر کشور تیم‌هایی حداکثر 6 نفره از دانش‌آموزان را به همراه یک نفر لیدر و یک نفر قائم‌مقام رهبر و ناظران به این ماراتن علمی اعزام می‌کند. مشارکت در المپیاد ریاضی به دانش‌آموزان فرصتی فراهم می‌کند تا با مسائل پیچیده و چالش‌آور روبرو شده و توانمندی‌های ریاضی خود را به چالش بکشند. با توجه به اینکه المپیاد ریاضی یک رویداد بین‌المللی است، این مسابقات می‌توانند نقطه شروعی برای دانش‌آموزان ایرانی باشند تا استعدادهای خود را در حوزه ریاضیات ترقی دهند و با همت و تلاش به رقابت‌های جهانی پیشبرد شوند.

• مراحل المپیاد ریاضی در ایران

المپیاد ریاضی از چهار مرحله متوالی تشکیل شده است:

• مرحله اول المپیاد ریاضی: در فصل زمستان برگزار می‌شود و شامل آزمون چند گزینه‌ای است. تعداد ۱۵۰۰ نفر از داوطلبان این مرحله را با موفقیت پشت سر می‌گذارند. سوالات تستی و پاسخ کوتاه در این مرحله بین ۲۵ تا ۳۰ سوال قرار دارد.
• مرحله دوم المپیاد ریاضی: در فصل بهار برگزار می‌شود و شامل آزمون با ۶ سوال تشریحی در دو روز است. در هر روز، سه سوال ارائه می‌شود و سوالات با درجات سختی مختلف مواجه می‌شوند. نمره کل آزمون ۴۲ نمره است و هر سوال دارای سهم ۷ نمره است.
• مرحله سوم المپیاد ریاضی: در این مرحله، ۴۰ نفر برگزیده مرحله دوم در یک دوره دو ماهه تابستانی شرکت می‌کنند. از این ۴۰ نفر، ۱۲ نفر اول مدال طلا را از آن خود می‌کنند. این دوره شامل ۱۰ امتحان است که در طول آن، مدال‌های دانش‌پژوهان مشخص می‌شوند. از این ۱۰ امتحان، ۸ تا به صورت ۴ میان‌ترم و ۴ پایان‌ترم برگزار می‌شود. همچنین، دو آزمون دیگر نیز برگزار می‌شود: یکی آزمون همزمان با IMO (المپیاد جهانی ریاضی) و دیگری المپیاد هندسه.

این مراحل المپیاد ریاضی، از یک داوطلبی با توانایی‌های استثنایی در ریاضیات، از مرحله اول تا مرحله سوم، این امکان را فراهم می‌کند تا استعدادهای خود را به چالش بکشد و در رقابت‌های معتبر جهانی نقش بسزایی ایفا کند.

• شرایط شرکت در المپیاد ریاضی:

شرایط و قوانین عمومی ثبت نام در المپیاد ریاضی به شرح زیر می‌باشد:

1. دانش‌آموزان واجد شرایط می‌توانند در بیش از یک آزمون المپیاد ریاضی شرکت کنند.
2. داوطلبان باید در پایه‌های دهم یا یازدهم دوره متوسطه تحصیل کرده باشند.
3. یکی از شرایط لازم برای شرکت در المپیاد ریاضی، داشتن سن کمتر از ۲۰ سال است.
4. داوطلبان نباید قبلاً در هیچ موسسه آموزش عالی ثبت نام کرده باشند.

توجه داشته باشید که با رعایت این شرایط، داوطلبان می‌توانند به تعداد دلخواه در المپیاد ریاضی شرکت کنند. این امکان فراهم شده است تا هر فرد با استعداد و علاقه به ریاضیات، به تعداد دفعات مختلف بتواند در این رقابت‌های پرفراز شرکت نماید.

• مزایای کسب مدال در المپیاد ریاضی

مزایا و جوایز برای افراد قبول شده و رتبه‌های برتر در المپیاد ریاضی به شرح زیر می‌باشد:

در مرحله اول:

1. تقدیر از دانش‌آموز توسط مدرسه، شورای شهر یا استانداری.
2. شرکت در یکی از بزرگترین آزمون‌های علمی ایران با هزینه اندک.
3. آماده‌سازی برای شرکت در کنکور سراسری ایران.
4. درج قبولی در رزومه تحصیلی.
5. امکان تدریس در رشته المپیادی‌تان در مؤسسه‌های معتبر مثل آیریسک، مدارس و کلاس‌های خصوصی.

در مرحله دوم:

1. کسب حداقل یک مدال برنز.
2. دعوت‌های متوالی برای حضور در اردوها، همایش‌ها و نشست‌های مختلف با حضور مسئولین کشوری و لشگری.
3. امکان دریافت بورسیه‌های تحصیلی از دانشگاه‌های معتبر دنیا؛ مدال المپیاد ریاضی رزومه علمی را پربار می‌کند.
4. امکان تدریس در رشته المپیادی تان در آیریسک، مدارس و کلاس‌های خصوصی؛ دانش‌آموزان موفق می‌توانند از این طریق به درآمد مناسبی دست یابند.

در مرحله سوم:

1. کسب مدال طلا، نقره یا برنز.
2. دانش‌آموزان موفق می‌توانند به عنوان اعضای بنیاد ملی نخبگان عضو شوند و از تسهیلات مختلف استفاده کنند.
3. معافیت دارندگان مدال المپیاد ریاضی از خدمت سربازی؛ شرکت کنندگان به عنوان سرباز نخبه یک پروژه مرتبط با رشته دانشگاهی‌شان را انجام می‌دهند.
4. افزایش پنجاه درصدی به نمره تراز کنکور سراسری برای مدال‌آوران نقره و برنز.

تا به حال چند کشور چین، روسیه، آمریکا، کره جنوبی و بلغارستان در دوره‌هایی با تیم‌هایی شرکت کرده‌اند که همگی اعضایشان موفق به کسب مدال طلا شده‌اند.

• المپیاد ریاضی جهانی

هر سال و سه ماه قبل از آغاز المپیاد ریاضی جهانی، میزبان از کشورهای شرکت‌کننده خواسته می‌شود که شش سوال به صورت محرمانه ارسال کنند.

نحوه طراحی و انتخاب سوالات در کشور میزبان به این صورت است که یک کمیته متشکل از اساتید دانشگاه، معلمان، و خبرگان حل مسئله، فهرستی شامل 30 سوال را در چهار شاخه جبر، نظریه اعداد، و هندسه به گونه‌ای قابل فهم با ریاضیات دوره دبیرستان انتخاب می‌کنند.

در مرحله بعد، شش سوال برای یک مسابقه دو روزه توسط یک ژوری (متشکل از سرگروه کشورهای شرکت‌کننده) با همکاری ناظران و برگزارکنندگان در چند روز قبل از مسابقات مشخص می‌شود.

پس از انتخاب سوالات، راه‌حل‌های موجود برای این سوالات برای بارم‌بندی مرتب می‌شوند. دانش‌آموزان به صورت انفرادی در دو امتحان چهار و نیم ساعتی شرکت کرده و در انتها، سرپرستان تیم مسئولیت توضیح محتوای برگه‌ها را دارند.

• حرف آخر

المپیاد ریاضی دانش‌آموزی در دو مرحله دهم و یازدهم از مسابقات علمی کشورمان به شمار می‌رود. قبولی در این المپیادها برای دانش‌آموزان باعث به دست آوردن مزایای فراوانی می‌شود.

همچنین المپیادهای علمی در دانشگاه نیز به شکل مشهوری برگزار می‌شوند. این مسابقات معمولاً با عنوان المپیاد علمی دانشجویی شناخته می‌شوند و دانشجویان از ترم چهارم به بعد می‌توانند در این رقابت‌ها شرکت نمایند.