فهرست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های مردم کوچه بازار مردم ایران قسمت بیست و یک

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن

درینگ-صدای خوردن مضراب یا ناخن با ساز

 
زپرتی-چیز یا شخص ناتوان-زوار در رفته-بی زور

خنجر زدن از پشت-به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای درآوردن

آبدار(سخت، شدید، سنگین)

تیز بازار-بازار گرم و پر مشتری

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی
دل آب شدن برای چیزی-بسیار مشتاق چیزی شدن

 

بُراق شدن-با خشم و غضب با کسی برخورد کردن

پوست کسی را پر از کاه کردن-به طرز فجیعی کشتن

پیگرد-پی گیری-تعقیب

خوشان خوشان-نهایت خوشی و لذت

 

خام طمع-پر طمع و حریص-پر توقع

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

دستگیر شدن-فهمیدن-متوجه شدن-بو بردن-عاید شدن-بازداشت شدن

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

به جان هم افتادن-با یکدیکر درگیر شدن

اجاق-دودمان

آلکلی(معتاد به الکل)

بکوب بکوب-با شتاب-تند و تند

آب به ‌زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

 

رشته ها را پنبه کردن-کارهای انجام شده را به باد دادن

چاق کردن کاری-رو به راه کردن کاری-راه انداختن کاری
این دو کله‌دار(خورشید و ماه)

 

خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن

دو قلو-دو بچه ی همزاد

دیر به دیر-هر از گاهی-هر از چندی-دیر دیر

خربزه قاچ کردن با اتوی شلوار-بسیار آراسته بودن و به خود پرداختن

به جا آوردن-شناختن

افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

تُخس-ناقلا-شیطان-شرور
تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن

دست به دهن رسیدن-چیزی اندک ولی کافی برای معاش داشتن

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن

خردمرد کردن-ریزه ریزه کردن
جناغ شکستن-شرط بندی کردن با جناغ مرغ

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

ابوقراضه-ابوطیاره

 

ته دیگ-برنج برشته شده و چسبیده به ته دیگ و یا چیزی که زیر برنج در ته دیگ بگذارند

خر بی یال و دم-احمق-نادان

دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)

 

بد قدم-نامبارک-بد شگون
این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

 

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

چشم زهره گرفتن-ترسانیدن

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

دندان طمع از چیزی کشیدن-از چیزی چشم پوشیدن-دست کشیدن-رها کردن

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

خوب-کافی-بسیار
آتشِ بسته(طلا)

چغندر پخته-لبو

تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

تلخه-تریاک-سوخته

دل دل زدن-نفس نفس زدن-تپیدن شدید قلب

دور از شما ب-لانسبت

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید

بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار

توی گود نبودن-در متن موضوع نبودن-اطلاع دقیق نداشتن-در حاشیه بودن

خاک پاک-زادگاه

خرده حساب با کسی داشتن-با کسی دشمنی قبلی داشتن
 

حال کردن-لذت بردن

چانه-گلوله ی خمیر نان

چلو صاف کن-آبکش

خاله خُمره-زن کوتاه قد و چاق

آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند
حلیم روغن خوردن-کنایه از تشنگی بسیار داشتن

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

خاله وارَس-آدم فضول

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است
زور شنیدن-نحمل جور و ظلم کردن

از قلم افتادن-فراموش شدن-مورد بی‌مهری قرار گرفتن

چانه لغ-نگا. چانه شل

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

پینه-وصله-پوست سخت شده
دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

روده دراز-پر حرف-وراج

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب
پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

دست کم-حداقل

اشک تمساح(گریه ی دروغین)

 

رو به راه کردن-آماده و مهیا کردن

دست تنها-بی یار-تنها

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

داغ چیزی را به دل کسی گذاشتن-کسی را از چیزی محروم ساختن و در حسرت آن گذاشتن

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

حمله ای-مبتلا به بیماری غش

بد سیرت کردن-به دختری تجاوز کردن-بی عصمت کردن

جوشکاری-جوش دادن قطعات فلزی

تنبل خان-تن پرور

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

 
دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

زُل-خیره

پروار-فربه-چاق

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

باهاس-باید-بایست
از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)

خودافتاده-عاجز-کسی که موجب بیچارگی خود باشد

روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

زهرآب-ادرار-شاش-پیشاب
در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

آشغالی-سپور

 

آینه‌ی بخت(آینه‌ای که داماد همراه شمعدان برای عروس می‌فرستد)

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

 

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

زیر لب خندیدن-تبسم کردن

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

جان کُرد کردن-سخت گیری کردن-مقاومت کردن

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

حلال کردن-از تقصیر کسی گذشتن-طلبی را به کسی بخشیدن

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن
خیارک-ورم و آماسی که در کش ران و بغل پیدا شود
چین چین-پر از چین
 

ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد

دانه دانه شدن-دانه ها از یکدیگر جدا شدن

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

 

پدر کسی را در آوردن-کسی را تنبیه کردن-بسیار آزار دادن
چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن
از ران خود کباب خوردن(با سختی چیزی به‌ دست آوردن)

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

رکاب دادن-راهی جایی شدن

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

روی خود کشیدن-رو کشیدن

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

 

خواهر و مادر-عرض و ناموس-خانواده

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

تبرک کردن-با برکت ساختن-خجسته کردن

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

دو دستی تقدیم کردن-با رضایت خاطر و احترام دادن

خرس-چاق و درشت-تنومند

خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس

خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار

جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

 
باد توی سرنا کردن-اسرار کسی را فاش کردن

چانه انداختن-جان کندن-حرکت پیش از مرگ

بی جا-نامناسب-بی مورد

 

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن
دست به ریش کشیدن-با التماس خواهش کردن

خیک محمد-آدم چاق و فربه

ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)
دست پاچه-شتاب زده-مضطرب
آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

بغداد خراب-شکم گرسنه

زوال در آوردن-نعمتی را در نتیجه ی ناسپاسی و بی اعتنایی از دست دادن

پروار-فربه-چاق

خرد نکردن تره برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

در زدن-کوبیدن در خانه

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

پی جور شدن-دنبال نمودن-جستجو کردن

بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن

به گُه کشیدن-بی اعتبار کردن-با توهین خوار و خفیف نمودن
 

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن

ای والله-در مقام تایید و اعتراف به برتری کسی گفته می‌شود-آری به خدا

راه بردن-بلد بودن-دانستن-اداره کردن-سامان دادن

تاریخچه-تاریخ مختصر

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

زیر پِل کسی را زدن-کسی را راندن و دور کردن

دوگلاسی-سبیل نازک قیطانی
افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن

بی برو برگرد-بدون تردید-بی چون و چرا

روی حرف کسی حرف نزدن-با حرف کسی مخالفت نکردن

 

دراز کش-افتاده-خوابیده

تقاص پس دادن-تاوان پس دادن

خروار-کنایه از مقدار زیاد

 

جنگل مولا-جایی بی نطم و ترتیب-شهر بی قانون

دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند

اهل دود(سیگاری)

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق
پت و پاره-ژنده-فرسوده

 

خون جگر خوردن-رنج بسیار کشیدن-غم فراوان خوردن

دیپلم-مدرک پایانی دبیرستان-گواهی نامه-تصدیق

حیوانی-نگا. حیوانکی

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

 

پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن

آتش‌پا-فرز و چالاک-بی قرار

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

تکه پاره کردن-پاره پاره کردن-تکه تکه کردن

چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن
پر افاده-متکبر-مغرور

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

درب و داغان شدن

دنیا دست کیست؟-پرسش از کسی که کاملن بی خیال و بی غم زندگی می کند

 

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی

پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

از زیر سنگ در آوردن-چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

از پیش بردن(با موفقیت انجام دادن)

چرس رفتن-حشیش کشیدن

خرمن-انبوه و پرپشت

پاره آجر-شکسته ی آجر
آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

دانشگاه-محل آموزش دانش و فلسفه و هنر
از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

جیک و بیک کسی را دانستن-دانستن همه ی اسرار کسی

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

آب سیر-جانور خوش‌رفتار
ریش کسی را چسبیدن-یقه ی کسی را چسبیدن

زت زیاد-کوناه شده ی “عزت زیاد” در زبان لوطی ها

تار و مار-متفرق-پراکنده

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن
بی پرده-رک و صریح-آشکار

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

دهان کسی چاییدن-آرزوی محال داشتن-از عهده ی چیزی بر نیامدن

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

تو پر-دارای اطلاعات زیاد-آدم سنگین

حَب-قرص
دست به دست کردن-تردید کردن-کوتاهی کردن-وقت کشتن

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

دم به خمره زدن-باده گساری کردن-شراب خوردن

چیز فهم-عاقل و فهمیده

 

حرف های صد تا یک قاز-حرف های بی ارزش و بی معنی
ترکیدن بغض- بغض کسی ترکیدن
آیَم سایَم(گاه‌کاهی)

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

 

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

حسابی-معقول-مورد اعتنا-کاملن

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

تاخیر بردار-قابل عقب انداختن

دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

پادو-شاگرد دکان-کسی که کارهای سرپایی را انجام می دهد

از دست کسی کشیدن(از کسی در زحمت و رنج بودن)

چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

 

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

حساب سوخته-بدهی قدیمی

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

 

آدم بی‌سر و پا-متضاد آدم درست‌وحسابی

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

رای دادن-نظر دادن به انتخاب چیزی یا کسی

درخت اگر-امید پوچ و واهی

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

حواس پرتی-پریشان حواسی-فراموش کاری

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

راه افتادن-آغاز راه رفتن کودک-آغاز به کار کردن-روشن شدن دستگاه-رونق یافتن کسب و کار

زرد گوش-بی رگ-ترسو

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

 

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه
پاکار-امر بر-پادو-مباشر

دسته-جمعیت سینه زن
از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

تاپ و توپ-سر و صدای ضربه-داد و فریاد

جوز علی-نامی با تحقیر برای صدا زدن کسی

دست خوش !-آفرین

پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

چنگولک-سست و ضعیف

از حال رفتن(بی‌حال شدن، غش کردن)

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد
پت و پاره-ژنده-فرسوده

 

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند
 

 

آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)

چشمه آمدن-گوشه ای از مهارت خود را نشان دادن

تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

آب مروارید-تار شدن عدسی چشم
زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن
آروغ بی‌جا زدن-نابه‌جا سخن‌گفتن-نسنجیده کاری کردن

دورخیز کردن-دویدن از دور برای پریدن از روی چیزی

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

بابا شمل-لوطی-داش مشدی

روادید-اجازه ی ورود به یک کشور-ویزا

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

آدم ثانی(حضرت نوح)
دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان
بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن
باد خوردن-هوا خوردن

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

برو برو داشتن-دارای مال و قدرت بودن-مورد توجه بودن- بر و بیا داشتن
آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)
تخته زدن-پنبه زدن
روده گشاد کردن-سکسکه کردن

دلسوز-غمخوار

پیت پیت کردن-پچ پچ کردن-نجوا کردن
رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن

جوان مرگ شده-نفرینی است به شخص جوان
رنجیده کردن-آزرده ساختن-رنجانیدن
حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

رفتن توی نخ چیزی یا کسی-چیزی یا کسی را زیر نظر داشتن و پاییدن

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

چروک انداختن-چین انداختن
به نام نقی، به کام تقی-سودی که از آن کسی است نصیب کس دیگری شود

چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن
خودآموز-بدون آموزگار

خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک