کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 358

 

 

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

از دماغ فیل افتادن(بسیار متکبر و خودبین بودن)

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

 

چادر خانه-چادری که زن در خانه می پوشد
بچه ی-اهل ِ

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت
اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)
دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

دس دس کردن-دست زدن-طول دادن-وقت گذراندن
 

خشخاشی-نان خشخاش زده

آتشِ بسته(طلا)

زیر دستی-بشقابی که برای گذاشتن شیرینی و آجیل و مانند آن ها به کار می رود-پیشدستی

رگ ترکی-تعصب نژادی

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

خاله در هم-همیشه نگران-همیشه اخم کرده

در دهان را چفت کردن-خاموش شدن-رازداری کردن

خر شدن-عقل خود را باختن-فریب خوردن
جا گذاشتن-چیزی را در جایی فراموش کردن-چیزی را سر جای خود قرار دادن

در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن

دَمکنی-پارچه ای کلفت که برای جلوگیری از بیرون رفت بخار و دم کشیدن برنج یا چای بر روی دیگ یا قوری می گذارند

چرکمرد شدن-آن قدر چرک که با شستن هم چرک نرود

پیزری-پوشالی-بی ارزش و بی مصرف

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

خوش غیرتی-زیاده غیرت نشان دادن-به طنز یعنی بی غیرتی کردن
حق شناس-سپاس گزار

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

چی-چه-چیز

دایی اوغلی-پسر دایی

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

جوغ-جوی آب

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

 
آب نخوردن چشم-امید نداشتن

 

 

خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد

 

ریم رام-رام رام-اسم صوت برای بیان آوای ساز و نوای موسیقی

خاطرجمع شدن-مطمئن شدن

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

بخت آزمایی-ترتیبی برای تقسیم جایزه میان خریداران بلیت

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

 

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

دور و دراز-فراخ و وسیع
دود چراغ-کشیدن شیره

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند

رفتن تو هم-به فکر فرو رفتن-غمگین شدن-پریشان خاطر شدن
 

 

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود

ریز حساب-جزییات صورت حساب-اقلام جزء سیاهه

ارنعوت(آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف)

بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال
پُر کار-فعال-با پشتکار

حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

پولک-زینت هایی دایره شکل و درخشان که به جامه می دوزند
آستین تر داشتن(بسیار گریه کردن)

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

 

در گوش کسی یاسین خواندن-اندرز بی هوده دادن-نصیحت کردن به کسی که نشنود

ز ِله-ستوه-عجز

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

 
درق دروق-درق درق
 

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن

با پنبه سر بریدن-با نرمی و تدبیر آزار و آسیب رساندن

چُغُل-سخن چین

ریش گرو گذاشتن-ار احترام و اعتبار خود برای وساطت در کاری بهره گرفتن-ضمانت کردن

رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

پشت-نسل-فرزندان

به دست و پا افتادن-به تلاش و تقلای زیاد افتادن

حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

زیر چیزی زدن-حاشا کردن-انکار کردن

 
از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

انداختنی-جنس نامرغوب

تخم سگ-نوعی دشنام است مانند پدر سگ

بغض کردن-متاثر و غمگین شدن و به خود فرو رفتن

از روی معده حرف زدن-بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن

دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

پَخ-مسطح-بی ژرفا
زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

زیر سازی-ساختن قسمت زیرین جاده

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

 

دالی دالی کردن-خود را مرتب پنهان کردن و سپس نشان دادن

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

آواز شدن-شهره شدن
چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

حُجره-دفتر کار در بازار و تیمچه

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

اتوکشیده(با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب)

جای پا-اثر-نشانه-رد

پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن

 

این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

دُم توی تاقچه گذاشتن-خود را گرفتن-لوس و ننر شدن

تنگ شدن خلق-عصبی شدن-بی حوصله شدن-خشمگین شدن

 
آب‌کور(کسی که سودش به دیگران نمی رسد)
برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

بخار-توانایی-شایستگی

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست
پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

خر کردن کسی-کسی را با چاپلوسی فریفتن

 

خرج دادن-مهمانی دادن در جشن های دینی یا ایام سوگواری

رها کردن به امید خدا-دست کشیدن و به جریان روزگار واگذار کردن
 

 
ار زبان کسی-از قول کسی
چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

 

زیر پای کسی را خالی کردن-زیر پای کسی را جارو کردن

آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)

داداشی-برادر در زبان کودکان

حساب کشیدن-حساب خواستن

جفتک زن-لگد زن

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

 

پاره آجر-شکسته ی آجر

جیره بندی-سهم بندی

بلغمی مزاج-آدم خونسرد و اخمو

دو به دو-دو تا دو تا

خوش دست و پنجه-نگا. خوش دست

جنجالی-آن چه موجب هیاهو شود-آن چه بر سر زبان ها افتد

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن

تار و مار-متفرق-پراکنده

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

دلسرد کردن-ناامید کردن

چس فیل-ذرت بو داده-نقل پیرزن

در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن
با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

 
چهار دستی-فراوانی
خر زور-نیرومند-پرزور

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

دل کسی را زدن-سیر شدن از چیزی-بی میل و رغبت شدن نسبت به چیزی یا کسی
خودی-آشنا

 
پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

زیر تشکی-رشوه

خاطرجمع شدن-مطمئن شدن

افتادگی-پریشانی-احتیاج

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

الحق(به‌راستی، حقیقتن)

دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن

پشت سر کسی صفحه گذاشتن- پشت یر کسی حرف زدن

از خشت افتادن-بدنیا آمدن
اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)

خوش وعده-آن که به وعده اش وفا می کند

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

چکشی جواب دادن-محکم و قاطع پاسخ دادن-تند و برخورنده پاسخ دادن

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

دست پیش-گدا

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

جان من و جان شما-سوگند به جان من و شما

زحمت کشیدن-کار کردن
دهن کجی کردن-ادا و شکلک در آوردن برای مسخره کردن-بی اعتنایی کردن

خواب آلود-آن که کاملن بیدار نشده است

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)
پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن

 

ازخودراضی(متکبر، خود پسند)
ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)

 

آدم دیرجوش(کسی که به سختی با دیگران انس می‌گیرد)
دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

 

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن
ریش شدن-ریش ریش شدن

ادرار بزرگ(مدفوع)
چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

 

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

زندگی-مال-وسایل کار و خانه

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن
جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن
آیَم سایَم-گاه‌کاهی

پارو-زن پیر
دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت

دادستانی-دادخواهی-کار دادستان

دور برداشتن-گرم شدن-مبالغه کردن-کش دادن-عصبانی شدن

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار
آدم ثانی(حضرت نوح)

جاخالی رفتن-به دیدن خانواده ی مسافر رفتن
زود باش !-شتاب کن! عجله کن!
روی دست کسی بلند شدن-کاری را به تر از کسی انجام دادن

آفتاب را به‌گز پیمودن-کوشش بی‌هوده کردن

انکر منکر-بسیار زشت و بدترکیب

 

ریش در دست کسی دادن-اختیار خود را به دیگری سپردن-کار خود را به دیگری واگذار کردن

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

رو به راه شدن-آماده و مهیا شدن

چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

خُل و چل-مثل دیوانه ها-ساده لوح
برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن
الحق و الانصاف(انصافن، حقن)

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

 

چُش-کلمه ای که خر را ار رفتن و حرکت باز می دارند

پایین دست-طرف پایین

بی سر و پا-پست-فرومایه

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

ارواح بابات(به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود)

به کله ی کسی زدن-دیوانه شدن
رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی
داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

 

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

 

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

حاجی من شریک-کسی که خود را داخل کاری می کند و مدعی شراکت می شود
با کاره-کسی که هر کاری از او ساخته است

زیر رکاب کشیدن کسی-کسی را مطیع و تابع ساختن

به عرصه رسیدن-به سن پختگی رسیدن-بزرگ شدن

آستین بر چشم گذاشتن-پنهان گریستن

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها
آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

روی هم رفته-جمعن-بر روی هم

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

دزد زدن-مورد دزدی قرار گرفتن

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن
آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

حال و حوصله-نگا. حال و احوال

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده

خیابان گز کردن-ول گشتن

زنگوله پای تابوت-فرزند مرد یا زن پیر

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن

خال باز-کسی که ورق ها را با تردستی می اندازد و مردم را فریب می دهد

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ

دست شستن از چیزی-از چیزی دست کشیدن-از داشتن چیزی ناامید شدن
دست کم-حداقل

ریش دادن و ریش گرفتن-ضمانت کردن-متعهد شدن

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

چاقچور-شلوار گشاد و بلند و کف دار زنانه که آن را بر روی شلیته و تنبان می پوشیدند

 

خرید و فروش کردن-بازرگانی کردن-سوداگری کردن

ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات

پا روی دم سگ گذاشتن-خشم شخص پستی را برانگیختن

خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن

افت کردن-کاهش یافتن-کم شدن

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

جاری-زن برادر شوهر

رفوزه-رد شده در امتحان-مردود

به سر دویدن- با سر رفتن

دل به دریا زدن-بدون توجه به خطر به کاری اقدام کردن-هرچه بادا باد گفتن

چول شدن-بور شدن در بازی-شرمنده شدن

پا بر جا کردن-اثبات-مستحکم کردن

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

تیغ زن-کلاه بردار-گوش بر

از جگر گذشتن(نامردی کردن)

 

اُرد-درخواست-سفارش-دستور
خبره-ماهر-استاد
چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت
باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن

چار دیواری-خانه

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن
زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم
خون کسی در نیامدن-بی نهایت خشمگین بودن

دُم دار-پر رو-وقیح-دریده

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

جست زدن-پریدن-خیز برداشتن
زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری

زُل زُل-نگاه کردن زل زدن

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

چرسی-آدم معتاد-افیونی

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

دهن کسی گرم بودن-خوش سخن و مجلس آرا بودن

دسته دیزی-قوم و خویش دور

زنیکه-زنکه

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی
آمدن-آغاز به کاری کردن

 

چاشنی کردن-چیزی را با چرب زبانی به کسی قالب کردن

تخم دو زرده کردن-کاری بزرگ انجام دادن

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی
 

در معامله را گذاشتن-در قال را گذاشتن

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

ذُق ذُق زدن-سوزش داشتن زخم

چته ؟-تو را چه می شود ؟

پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

چل و چو-خبر دروغ-شایعه
حمام گرفتن-منظور دوش گرفتن است

انکر منکر-بسیار زشت و بدترکیب

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

جیغ و ویغ-داد و فریاد

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن

ادرار کوچک-شاش

چشم زخم زدن-چشم زدن-آسیب رساندن

آفتاب‌زردی-غروب آفتاب

روی زمین سفت نشاشیدن-به مقاومتی بر نخوردن

تمدن داشتن-دارای تربیت بودن

از کار در آمدن(آزموده شدن، نتیجه دادن)

 

دل به دل راه داشتن-احساس متقابل داشتن

آستین افشاندن-رقصیدن-انکارنمودن-انعام دادن
دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

از جایی آب خوردن(ناشی از چیزی بودن)

خالی خالی-بدون چیز دیگری

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

خر زور-نیرومند-پرزور

پشه زدن-نیش زدن پشه
خواهر خوانده-دوست صمیمی

جیر جیرک-آدم پر سر و صدا-اهل داد و فریاد

حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

 

پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع

پیسی سر کسی در آوردن-با کسی نهایت بدرفتاری را کردن

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

جاشو-باربر

دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن

تشریک مساعی-با کسی همکاری کردن
آی زرشک(آی زکی)

جیب بری-دست بردن در جیب دیگران به قصد دزدی-شارلاتانی-حقه بازی

چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد

 

 
آیه آمدن-سوگند یاد کردن-به قرآن سوگند خوردن

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

خرده فرمایش-فرمانی که از فرمانده ی نالایق و کوچک تر صادر شود-دستور بی جا

بچه ی-اهل ِ

آهوی خاور(آفتاب)

حرفشان شدن-مشاجره ی لفظی پیدا کردن-اختلاف پیداکردن بر سر چیزی

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن
دو به هم زنی-دو به هم اندازی
آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل
بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

 

خاطر داشتن-به یاد داشتن

مال دنیا

آهوی شیرافکن(چشم محبوب)
زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

 
آفتاب خوردن(سختی کشیدن)

دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)
از ریخت افتادن-تناسب خود را از دست دادن-بی‌جلا و جلوه شدن

زیر شلواری-زیر جامه

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد