مجموعه کاملی از کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه ایرانی قسمت 335

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

چشم و چار-چشم-دید-بینایی
دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن
دک و پوز-دهان و لب و دندان

توان انجام کاری را داشتن
آزگار(زمان دراز)
حساب و کتاب-نگا. حساب کتاب

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

روی پای خود ایستادن-به خود متکی بودن-به دیگران نیاز نداشتن
 

دُنگ-سهم-حصه

خوش خوشان-اندک اندک-به تدریج-کم کم

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

 

حِکِه ای-مردم آزار-کرمکی-ناراحت
خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق
زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

دُم لابه-چاپلوسی-تملق
دولت منزل-دولت سرا

خون کسی را مکیدن-مال کسی را به تزویر غارت کردن-به کسی تعدی و ستم کردن

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

تر و چسب-بی درنگ-بی معطلی-فرز و چابک

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

از زبان افتادن-لال شدن

دست و پا-توانایی-عُرضه

زیر جلد کسی رفتن-کسی را فریب دادن-اغفال کردن

تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

انگشت به دندان گزیدن(متحیر شدن، حسرت خوردن)

دیدن دم کسی-دم کسی را دیدن

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

خاصه پز-نانوایی که نان خوب می پزد

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت

ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات

 

 
ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل

دور و دراز-فراخ و وسیع
حلال وار-به صورت حلال

خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

ژله-لرزانک

خش و خش-نگا. خش خش

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن
از ریش برداشتن، روی سبیل گذاشتن(کار غیرمنطقی و بی‌نتیجه کردن)
زود رنج-نازک دل-حساس

 

حلال-زن یا شوهر

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم
از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

ریپ زدن-نامیزان کارکردن موتور
اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

آقا بالاسر-امر و نهی کننده و مراقب
راست کردن-بلند شدن آلت تناسلی مرد-ایستادگی و پافشاری کردن-پیچیدن به پر و پا

جناغ-استخوان جلو سینه ی مرغ
بغل پر کن-دختر یا زن چاق

زبان پس قفا-نوعی گل است

الفرار(گریز، بگریز !)

خیط کشیدن-خط کشیدن

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

آشغالی-سپور

آخر و عاقبت-نتیجه‌ی خوب

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

 

 
آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)

 
 

جواب کردن-به کار کسی پایان دادن-از کار اخراج کردن

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن
دُم کلفت-پول دار-مقتدر

دریافت-گرفتن-ادراک

دُوال بازی کردن-حقه بازی کزدن-فریب به کار بردن

در آوردن از خود-دروغ پردازی کردن

بستن به ریش کسی-زنی را به مردی انداختن-با فریب کسی را به کاری واداشتن

آدم ثانی-حضرت نوح

 

حرف به حرف کردن-موضوع گفت و گو را عوض کردن

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن
دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

تنگ کسی گرفتن-احتیاج فوری به قضای حاجت داشتن

دست به دامان کسی شدن-به کسی پناه آوردن-به کسی متوسل شدن

بریدن-از نفس افتادن-درمانده شدن-از حرکت باز ماندن

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

اشک تمساح-گریه ی دروغین

خاله خرسه-دوست نادان

خوش حساب-خوش معامله-آن که بدهی خود را به هنگام بپردازد

جنس-کالا-کالای قاچاق-مواد مخدر مانند هرویین-تریاک و مانند آن ها

تکیه-محلی برای روضه خوانی-پشت به چیزی دادن
برادر دینی-هم کیش-هم مذهب

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

 

بلا ،-آدم حیله گر-زرنگ-آسیب-زیان آزار
دخترینه-دختر-مونث

 
حلال به زنده ای-در پاسخ به حلالم کن می گویند-یعنی حلال می کنم و امیدوارم زنده باشی

 
ژرسه-نوعی پارچه ی نازک-نیم تنه ی بافته از نخ

پابوس-زیارت
 

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض
پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

آلا گارسون-اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران

بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

ارواح شکمت-ارواح بابات

جا رفتن-مغلوب شدن-خود را کنار کشیدن

در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

بیرون رفتن-به توالت رفتن

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

بند آمدن-متوقف شدن

خاکشیر مزاج-غلامباره-سازگار با هر جریانی

حمله کردن-یورش بردن

از ریخت افتادن-تناسب خود را از دست دادن-بی‌جلا و جلوه شدن

تف سر بالا-چیزی که مایه ی سرشکستگی و ننگ خود آدم باشد

داغان-از هم پاشیده-پریشان

چشم از کاسه درآمده-چشم وزقلمبیده-چشم بیرون زدن

اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین

انگشت‌کوچکه‌ی کسی نشدن(بسیار فرودست تر از کسی بودن، اصلن با کسی قابل مقایسه نبودن)
در گوشی-با زمزمه-پچ پچ وار
زیر سبیل در کردن-به روی خود نیاوردن-درگذشتن

چتری-به شکل نیم دایره-قوسی

پخته-با تجربه-دنیا دیده

خیط کردن-نگا. خیت کردن

 

جای پا-اثر-نشانه-رد

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

انکر منکر(بسیار زشت و بدترکیب)

دماغ کسی را سوزاندن-کسی را ناکام کردن-در حسرت گذاشتن
باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

 

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

پا به دو گذاشتن-به سرعت فرار کردن

تا شدن-دو لا شدن-جمع شدن

خر گرفتن کسی-کسی را احمق حساب کردن

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار
بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

دل فرو ریختن-سخت وحشت کردن-بسیار ترسیدن

این خاکدان-دنیا

چلو-برنج آب کشیده

خون راه انداختن-نگا. خون به پا کردن

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

جاهل پسند-چیزی که جوان

پاشنه ی خانه ی کسی را در آوردن-کسی را با خواستن چیزی به ستوه آوردن

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

 

اَخ (به زبان کودکان)(بد، بدطعم)

تبرک کردن-با برکت ساختن-خجسته کردن

از کیسه شدن(هدر شدن، ضرر کردن)

افسارگسیخته-سرکش
حِکِه ای-مردم آزار-کرمکی-ناراحت
دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن
پر زور بودن سمبه-زیاد بودن فشار

بختک-کابوسی به شکل هیکل که در خواب بر سینه ی شخص نشسته و مانع تنفس آزاد او می شود

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

زر زر کردن-غر زدن-گریه کردن شدید

دیر فهم-کند ذهن-کودن

ریش گرو گذاشتن-ار احترام و اعتبار خود برای وساطت در کاری بهره گرفتن-ضمانت کردن
به لجن کشیدن-مفتضح کردن-رسوا و بی آبرو کردن

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

چپیدن-به زور جا گرفتن

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

خاک به سری-همبستری زن با شوهر

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

پول خرد-پول سکه ای

چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند

چانه-گلوله ی خمیر نان

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

 

دانشگاهی-کسی که در دانشگاه کار می کند-اعضای هیات علمی

ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن

آشی بودن زندگی-نامساعد بودن حال و احوال

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین

تخم دو زرده کردن-کاری بزرگ انجام دادن

آماده‌باش(حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر)
 

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن

جیره-سهم معین

تُف کار-بچه باز
پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

تگری-بسیار خنگ-یخچالی

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه
دراز به دراز-تعبیری برای کسی که مدتی دراز خوابیده است
آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)
دان دان بیرون زدن-ظاهر شدن دانه ها بر پوست

پا در هوا-بی اساس-بی اصل-غیر قطعی

از قرار-ظاهرن-آن‌طور که پیدا است

باخت-آنچه باخته باشند-زیان

خوار و ذلیل-نگا. خوار و خفیف

زاهرو-دالان-سرسرا
آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن
به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن
از این دنده به آن دنده غلتیدن(از درد یا فکر و خیال نخوابیدن)

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

ابرو آمدن-عشوه ریختن-غمزه کردن

دندان تیز کردن-طمع کردن

رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند

استخوان‌بزرگ-شخص دارای اصل و نسب

چای دبش-چای مرغوب که دهان را گس کند

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

از بز حرام‌زاده‌تر(سخت‌گریز و حیله‌گر)
تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

پشت به کوه اُحد بودن-پشت گرمی داشتن

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

چوب لای چرخ گذاشتن-سنگ پیش پا انداختن-ایجاد مانع کردن

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است

تنه خوردن-وارد شدن فشار تنه ی کسی به تن کس دیگر

زبان مو درآوردن-بسیار گفتن و نتیجه نگرفتن

 
بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن
خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

روغن حیوانی-روغنی که از جوشاندن و تصفیه ی کره به دست می آورند-روغن زرد

اُتُل-شکم-اتوموبیل

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

تند تیز-شتابان-خشمناک-ستیزه جو

تخم مرغ کسی زرده نداشتن-حقه باز بودن

این دو کله‌دار-خورشید و ماه

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

روی دوش کسی سوار شدن-بر کسی مسلط شدن
به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

ریق افتادن-ریغ افتادن

 

خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

 

ابرو انداختن(ابرو آمدن)

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند
خوش حساب-خوش معامله-آن که بدهی خود را به هنگام بپردازد

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

آب آتش مزاج(می سرخ)

چپو شدن-غارت شدن

چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

بله بران-قول و قرارهای پیش از ازدواج در میان خانواده های عروس و داماد

حق نشناس-نا سپاس

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

باب-مرسوم-معمول

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)
دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب
 

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

چیز فهم-عاقل و فهمیده

خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن

خریت-نادانی-حماقت

رو به راه شدن-آماده و مهیا شدن

دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

چشته خور کردن کسی-کسی را از لطف خود بهره مند کردن

دمرو-کسی که دمر خوابیده

رو دست کسی بلند شدن-از کسی پیشی گرفتن-با کسی رقابت کردن

خودکرده-کاری که بدون مشورت شده باشد
خاله خرسه-دوست نادان
تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن

چله دار-کسی که در روز چهلم مرگ عزیزی عزاداری کند

دَرَ ک-در کوچک-برای نشان دادن بی اعتنایی نسبت به رویدادی بد به کار می رود

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

 
حشری-شهوت ران-پر شهوت

به کرسی نشاندن حرف-سخن خود را تحمیل کردن-مقصود خود را ثابت کردن

آدم(نوکر، امردی که بچه‌بازان نزد خود نگاه می‌دارند و مخارجش را می‌پردازند)

چش شده ؟-او را چه شده است ؟

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

دست دست کردن-تردید داشتن-وقت کشتن-وقت را هدر دادن

آفتابه خرج لولهنگ کردن-چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن
پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

به خرج کسی نرفتن-بر کسی تاثیر نکردن-بر کسی موثر واقع نشدن
چوچول باز-دغل-بی حیا
بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن
بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن
آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید
دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

پات-بی آبرو-بی تربیت

انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)

بارانی-اصطلاح دختران دانش آموز : دوست صمیمی و محبوب

پروار-فربه-چاق

چرکوندی-لکه دار کثیف

از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن
خر-نفهم و کودن-بزرگ-زیاد

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز
ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات
آلاف و الوف(مال و ثروت، جاه و مقام)
تک روی-عمل بدون توجه به جمع

راه بندان-حالت بسته بودن راه-قطع رفت و آمد

بَرج-خرج های خارج از خانه

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

آهو چشم-معشوق-شاهد

آب شدن و به زمین فرو رفتن-دود شدن و به آسمان رفتن

 

دُنگ-سهم-حصه

اله و بله(چنین و چنان)

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب

پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری
در هم رفتن-در فکر فرو رفتن-خشمگین شدن

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)

 

آب رفتن زیر پوست کسی(پس از لاغری کمی فربه شدن)
حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا

خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن-تمایل شدید داشتن-به طمع افتادن

ابرو کج کردن-خشم گرفتن
جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن
آب از دریا بخشیدن-از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن