در هفته های گذشته بحث در مورد حذف کردن چند صفر (ً ۴ صفر) از واحد پول ملی کشور به وسیله بانک مرکزی بالا گرفته و بسیاری ممکن بودن و حتی تاثیر گذاری اون بر تورم شدید ماه های گذشته رو به رقابت کشیده ان. بعد از این چالشا بود که عبدالناصر همتی، رییس بانک مرکزی، اعلام کرد که این کار واسه پایین آوردن یا کنترل تورم نبوده و فقط با هدف آسون کردن محاسبات مالی انجام شده و در صورت تصویب در هیئت دولت و مجلس، طی دو سال اجرایی می شه.
به همین بهونه می خوایم در این مطلب در مورد حذف صفر از واحد پول ملی در اندازه جهانی صحبت کنیم.
همه قدرتای اقتصادی جهان هم روزگاری با افت شاخصای اقتصادی و سقوط محدود واحد پول ملی خود مواجه شده یا می شن اما حتی بدبین ترین اقتصاد دانان هم می دونن که در آخر کشورها با اتخاذ تصمیمایی می تونن خود رو از این بحران اقتصادی خارج کنن.
کمتر پیش میاد که اقتصاد یه کشور به طور گسترده نابود شه طوری که تورم افسار گسیخته یا ابرتورم (Hyperinflation) رو به دنبال داشته باشه. در نتیجه ابرتورم، واحد پولی یه کشور در مدت کوتاهی ارزش و اعتبار خود رو از دست داده و مقامات کشورها راهی جز تغییر اون از تغییر حذف صفر یا جانشین کردن اون با یه واحد پولی دیگه نمی بینن. این مشکل اقتصادی در نتیجه مناقشات سیاسی، نظامی یا اقتصادی اتفاق می افته که در آخر با سقوط ارزش پول ملی همراه س. در ادامه این مطلب می خوایم شما رو با ۹ مورد از حذف صفر از پول ملی در سطح بین المللی آشنا کنیم که در اون، کشورها به دلیل سقوط ارزش پول ملی خود چاره ای جز حذف چند صفر از پول ملی و تعویض اون ندیدند.
۵- پرو: ۱۹۸۸-۱۹۹۱ میلادی
درزمان دهه ۱۹۸۰ میلادی، کشور پرو هم مانند خیلی از دیگر کشورای آمریکای لاتین، دست به آزاد سازی اقتصاد زد. در همین زمان، دولت پرو هم هزینه های عمومی خود رو زیاد کرده، سرمایه گذاری رو در اولویت قرار داده و از استقراض بین المللی سرباز زد. در نتیجه، در آخر دهه ۱۹۹۰، اقتصاد کشور که از قبل اقتصادی کوچیک و ضعیفی به حساب می اومد و شدیدا به سرمایه گذاریایی خارجی وابسته بود، نه فقط رشد اقتصادی منفی رو تجربه کرد بلکه با دیگر مشکلات اقتصادی، از جمله ابر تورم هم روبرو گردید. در حالی که ابر تورم در کشور به روشنی دیده می شد، در سال ۱۹۸۵ دولت این کشور واحد پول سول رو با اینتی و با نسبت ۱٫۰۰۰ به ۱ جانشین کرد.
بزرگترین اسکناس واحد پول جدید اسکناس ۱٫۰۰۰ اینتی بود. در عرض دو سال، تورم ماهانه افزایش سرسام بیاری یافته و در ماه سپتامبر ۱۹۸۸ به رقم ۱۳۲ درصد رسید. اینجوری اسکناسای ۱۰٫۰۰۰٫۰۰۰ اینتی جدید در سال ۱۹۹۱ چاپ شد.
دولت پرو دوباره تصمیم به تغییر واحد پولی گفت و سول جدید رو به نسبت ۱ به ۱٫۰۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ جانشین اینتی کرد.
اینجوری ارزش پول اون روز پرو بیشتر از ۱ میلیارد برابر بیشتر از واحد پول کشور در ۶ سال قبل تر از اون شد.
۴- یوگسلاوی: ۱۹۹۲-۱۹۹۵ میلادی
بین سالای ۱۹۸۸ تا ۱۹۸۹، بزرگ ترین اسکناس دینار یوگسلاوی از اسکناس ۵۰٫۰۰۰ دیناری به اسکناس ۲٫۰۰۰٫۰۰۰ دیناری رسید. دینار جدید در سال ۱۹۹۲ با نسبت ارزش ۱ به ۱۰ جانشین دینار قبلی شد و بزرگ ترین اسکناس اونم ۵۰٫۰۰۰ بود. در سال ۱۹۹۳ اسکناس ۱۰٫۰۰۰٫۰۰۰ دیناری چاپ شد و در عکس العمل به این تورم افسار گسیخته، دولت کشور تصمیم به حذف ۶ صفر گرفت که با جایگزینی دینار جدید با نسبت ارزش ۱ به ۱٫۰۰۰٫۰۰۰ به جای دینار قدیمی همراه بود. سال بعد دوباره واحد پول جدیدی معرفی شده و این بار نسبت اون ۱ به ۱٫۰۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ بود.
در ژانویه ۱۹۹۵، تورم در این کشور در عرض تنها ۲ سال کادریلیون درصد (عدد ۱ با ۲۴ صفر) زیاد شده بود و به خاطر همین مارک آلمان به عنوان واحد پولی کشور انتخاب شد.
می گن که درزمان دوران بالاترین درجه تورم (دسامبر ۱۹۹۴) تورم روزانه ۱۰۰ درصد افزایش پیدا می کرد یعنی هر روز قیمتا دو برابر می شد.
درزمان این دوره، مردم یوگسلاوی بدهیای بانکی خود رو یا پرداخت نکرده یا به صورت معوق پرداخت می کردن چون در عرض چند روز، بدهی اونا و قسطی که باید پرداخت می کردن به یه رقم ناچیز می رسید.
۳- بلاروس: ۱۹۹۴-۲۰۰۲ میلادی
بدون این دست اون دست کردن پس از پایان جنگ سرد، خیلی از کشورای تازه استقلال یافت بلوک شرق تلاش کردن وارد میدون اقتصاد بازار محور شن که با نوسانات شدید در ارزش پول ملی همراه گردید. در دوران استقلال، کشور بلاروس یه اقتصاد به نسبت پیشرفته داشت و ساکنان این کشور شرایط زندگی بسیار بهتری نسبت به دیگر کشورای شرقی اروپا داشتن. در سال ۱۹۹۳، بزرگ ترین اسکناس این کشور اسکناس ۵٫۰۰۰ روبلی بود اما در انتهای دهه ۱۹۹۰ اسکناس ۵٫۰۰۰٫۰۰۰ روبلی هم معرفی شد.
در تلاش واسه حل این بحران، دولت روبل جدید رو به نسبت ارزش ۱ به ۱٫۰۰۰ جانشین روبل قدیمی کرد.
الان بزرگ ترین اسکناس این کشور اسکناس ۱۰۰٫۰۰۰ روبلیه که برابر ۱۰۰٫۰۰۰٫۰۰۰ روبل سال ۱۹۹۳ه. خیلی از مردم تورم شدید رو به وجود اومده به وسیله سیاستای لوکاشنکو که از سال ۱۹۹۴ در قدرته می دونن. بیشتر از ۸۰ درصد صنایع کشور بلاروس ملی هستن.
۲- زیمبابوه: ۲۰۰۰-۲۰۰۹ میلادی
وقتی که زیمبابوه در سال ۱۹۸۰ به استقلال رسید، ارزش دلار زیمبابوه از ارزش دلار آمریکا بیشتر و نسبت اونا ۱ به ۱٫۲۵ بود. با انجام بعضی سیاستای بحث برانگیز مانند غصب کردن زمینا براساس دیدگاه های نژاد پرستی و چاپ بی توجه اسکناس، دلار زیمبابوه تورم بسیار سریعی رو در اوایل قرن ۲۱ میلادی تجربه کرد.
در سال ۲۰۰۴، تورم در این کشور به عدد ۶۲۴ درصد رسید و این رقم در سال ۲۰۰۶ از عدد سرسام آور ۱٫۷۳۰ درصد هم گذشت. در آگوست ۲۰۰۶، دلار قدیمی با دلار جدید زیمبابوه و با نسبت ۱ به ۱٫۰۰۰ جانشین شد.
در اواسط سال ۲۰۰۷، تورم هرساله در کشور به رقم ۱۱٫۰۰۰ درصد رسید و در می ۲۰۰۸ اسکناسای ۱۰۰ و ۲۵۰ میلیون دلاری هم در این کشور به چاپ رسید.
دو هفته بعد از اونم نوبت اسکناس ۵۰۰ میلیون دلاری بود که ارزش اون تنها ۲٫۵ دلار آمریکا تخمین زده می شد.
کمتر از یه هفته بعد هم اسکناسای ۵ میلیاردی، ۲۵ میلیاردی و ۵۰ میلیاردی معرفی شد و در جولای همون سال هم نوبت به اسکناس ۱۰۰ میلیارد دلاری رسید. در آگوست ۲۰۰۸، دولت تصمیم به حذف ۱۰ صفر از واحد پول ملی گرفت و اسکناس ۱۰ میلیارد دلاری زیمبابوه جای خود رو به اسکناس جدید ۱ دلاری داد. این در حالی بود که تورم هرساله به عدد ۵۰۰ کوینتیلیون (۱۸ صفر) رسیده بود و تورم ماهانه هم ۱۳ میلیارد درصد برآورد می شد.
۱- ونزوئلا: ۲۰۱۴-تا حالا
اقتصاد ونزوئلا پس از کاهش شدید قیمت نفت در سال ۲۰۱۴ در سراشیبی سقوط قرار داشته و بازم به این سقوط خود ادامه میده. ابرتورمی که این کشور و اقتصادش رو گرفتار ساخته باعث کاهش مواد غذایی و دارو در کشور و هم اینکه قطعی متوالی و طولانی برق در کشور شده که فرار میلیونا ونزوئلایی از کشور رو به دنبال داشته.
این در حالیه که همه نیکلاس مادورو که دستکم ۵ سال دیگه در مقام خود باقی می مونه رو مقصر این شرایط می دونن و مادورو هم سیاستای از روی دشمنی آمریکا رو. دلیل اصلی این کاهش شدید ارزش پول اینه که اقتصاد کشور شدیداً به نفت وابسته بوده و بهتر بگیم این که تنها کالای باارزش صادراتی کشور نفته که تقریباً تموم بودجه کشور رو تامین می کنه و حالا با کم شدن قیمت نفت و تحریمای آمریکا، دولت مادورو دیگه توانایی تولید یا واردات کافی جنسای لازم رو نداره.
دولت ونزوئلا تا حالا بارها با تغییر پول و حذف صفر از واحد پول ملی (یه بار ۵ صفر و دوباره ۳ صفر) تلاش کرده تورم رو کنترل کنه.
اما نه این آمادگی و نه افزایش دستمزدها هم تاثیری در این سقوط نداشته. اعتراضات خیابانی مردم هم با عکس العمل شدید دولت مواجه شده و با دستگیری رهبران مخالفان، مردم کشور چاره کار رو در ترک ونزوئلا دیده ان طوری که می گن بعد از سال ۲۰۱۴ بیشتر از ۳ میلیون ونزوئلایی خاک کشور رو ترک کردن. آنایی هم که در کشور مونده ان با سوپرمارکتای خالی از کالا، قطعی برق و نبود سوخت، دسترسی نداشتن به دارو و خدمات بهداشتی مواجه شدن. از آگوست ۲۰۱۸ تا آخر سال، دست کم دستمزد در این کشور با در نظر گرفتن کاهش ارزش بولیوار، ۶۰ برابر شده اما مشکل بازم برقراره و ارزش پول این کشور کمتر از کاغذیه که صرف ساخت اون می شه.
تورم این کشور در سال ۲۰۱۸ به عدد ۱ میلیون درصد رسیده.
سال گذشته هم برنامه جدیدی از طرف دولت با حذف ۵ صفر از واحد پول ملی و افزایش ۳٫۴۰۰ درصدی کمترین دستمزدها اعمال شد که نتیجه چندانی به دنبال نداشته. هر چند نیکلاس مادورو اعلام کرده که فرمول مقابله با تورم و کاهش ارزش پولی ملی کشور رو یافته اما منتقدان و کارشناساس اقتصادی می گن که با تغییر رنگ پول نمیشه به اون ارزش داده و تورم رو کنترل کرد و حتی این سیاستش و مشاورانش بر وخامت شرایط اقتصادی کشور هم اضافه می کنه.